لنز (Lens)
لنز استوانه‌ای حاوی مجموعه‌ای از عدسیها است که نور را از خود عبور داده و به درون دوربین هدایت می‌کند و باعث می‌شود که تصویر به صورت واضح بر روی فیلم عکاسی یا گیرنده تصویر منعکس شود.
کیفیت عکس، بیشتر به لنز بستگی دارد تا دوربین. لنز دوربینهای کامپکت قابل تعویض نیستند، همچنین لنز برخی دوربینهای ارزان‌قیمت را نیز نمی‌توان جدا کرد، اما لنز دوربینهای تک‌لنزی بازتابی (SLR) و بعضی دوربینهای تک لنزی غیر بازتابی (سری کانتاکس) و دو لنزی غیر بازتابی (سری مامیا) قابل تعویض‌اند؛ عکاسان حرفه‌ای معمولاً چندین لنز با فواصل کانونی متفاوت، که بسته به شرایط موضوع بر روی دوربین نصب می‌شود، استفاده میکنند.
در دوربین دیجیتال با هربار عوض کردن لنز، مقداری غبار وارد بدنهٔ دوربین می‌شود و روی سنسور می‌نشیند. این مسأله در درازمدت کیفیت تصاویر را کاهش می‌دهد، بنابراین در تعویض لنز باید احتیاط کرد. همچنین هر لنزی را نمی‌توان به هر دوربینی وصل کرد، زیرا پایه‌های کنترلی لنز که برای برقراری ارتباط با سیستم الکترونیکی دوربین بکار می‌روند و همچنین محل اتصال فیزیکی لنز با دوربین، در دوربین‌ها و مدل‌های مختلف تفاوت دارند.
قدرت و کیفیت لنزها به عوامل گوناگونی بستگی دارد که مهم‌ترین آنها فاصله کانونی و عدد دیافراگم است. فاصله کانونی برحسب میلیمتر است و معرف زاویه دید لنز است. هرچه فاصله کانونی لنز کمتر باشد، لنز زاویه دید بازتری دارد و به اصطلاح، لنزی وایدتر است و هرچقدر فاصله کانونی بیشتر باشد زاویه دید کوتاهتر خواهد بود.
برخی از لنزها فاصله کانونی ثابتی دارند و برخی دیگر متغیرند، لنزهایی که فاصله کانونی متغیر دارند انعطاف‌پذیری بیشتری دارند و عکاس راحت‌تر می‌تواند کادربندی کند. در مقابل لنزهای با فاصله کانونی ثابت، کیفیت بالاتری دارند.
در دوربینهای تک‌لنزی بازتابی فیلمی (دوربینهای ۳۵ میلیمتری) به دلیل آنکه اندازهٔ فیلم عکاسی ثابت است، رابطهٔ بین فاصله کانونی و زاویه دید لنزها نیز مشخص است. ولی در دوربینهای دیجیتال با توجه به اینکه ابعاد سنسور، زاویه دید لنز را تحت تاثیر قرار می‌دهد و هر نوع دوربین ابعاد سنسور ویژهٔ خود را دارد، زاویه دید یک لنز براساس اینکه این لنز روی چه دوربینی با چه ابعاد سنسوری بسته باشد، می‌تواند تغییر کند.
بطور کلی عدسی ها بر دو گونه هستند :
1. عدسی هایی با فاصله کانونی ثابت
2. عدسی هایی با فاصله کانونی متغییر(زوم لنز)
انواع لنز ها :
لنز نرمال :لنزی است که فاصله کانونی آن برابر با زاویه دید چشم انسان ۱۳۰ درجه‌است که ازاین بین ۴۵ درجه افقی و ۲۶ درجه عمودی را تشخیص می‌هد زاویه دید لنزهای نرمال نیز ۴۶ درجه‌است.
تأثیرات بصری لنز نرمال شباهت زیادی به خواص چشم انسان دارد چون در یک لنز نرمال تعداد عدسی کرسی به کار رفته نور کمتری را جذب میکنند.محدوده ای تقریباً به اندازهٔ قطر فیلم می باشد.به طور مثال در دوربینهایی که از فیلم ۳۵ میلیمتر استفاده میکنند لنز نرمال حدود۵۰ میلیمتر است. تصویری که لنز نرمال ایجاد می‌کند تقریبا همان چیزی است که چشم ما می‌بیند، بنابراین از این جنبه هم تصویر آن نرمال است.
انواع لنز ها :
لنز نرمال :لنزی است که فاصله کانونی آن برابر با زاویه دید چشم انسان ۱۳۰ درجه‌است که ازاین بین ۴۵ درجه افقی و ۲۶ درجه عمودی را تشخیص می‌هد زاویه دید لنزهای نرمال نیز ۴۶ درجه‌است.
تأثیرات بصری لنز نرمال شباهت زیادی به خواص چشم انسان دارد چون در یک لنز نرمال تعداد عدسی کرسی به کار رفته نور کمتری را جذب میکنند.محدوده ای تقریباً به اندازهٔ قطر فیلم می باشد.به طور مثال در دوربینهایی که از فیلم ۳۵ میلیمتر استفاده میکنند لنز نرمال حدود۵۰ میلیمتر است. تصویری که لنز نرمال ایجاد می‌کند تقریبا همان چیزی است که چشم ما می‌بیند، بنابراین از این جنبه هم تصویر آن نرمال است.
لنز وایدانگل :به لنزهایی گفته می‌شود که فاصله کانونی آنها از قطر سطح حساس عکاسی (نگاتیو یا سنسور) کوتاهتر باشد. این لنزها زاویهٔ دید بازی را در اختیار عکاس قرار می‌دهد و از پرمصرف ترین لنزها نزد عکاسان هستند و برای عکاسی منظره و عکاسی معماری استفاده می‌شود. از این لنز در مکان‌هایی که امکان عقب رفتن عکاس برای قرار گرفتن تمام سوژه مورد نظر در کادر نباشد کاربرد مناسبی دارد و با استفاده از این لنز می‌توان فضای بیشتری را در عکس جای داد. به طور کلی لنز واید انگل :
- دارای فاصله کانونیکوتاه است.
- دارای زاویه کاملا باز است .
- برای مکانهای تنگ و محدود بسیار مفید است .
- تصویر گرفته شده با این لنز بر حسب فواصل مختلف اعوجاجات پرسپکتیوی خواهد داشت .
- اجسام نزدیک به آن بسیار بزرگ و اجسام دور بسیار کوچک جلوه می کنند.
- نارساییهای کم اهمیت حرکت دوربین را از نظر می پوشاند .
- احساسی از پهنا و عمق ایجاد می کنند .
باید به خاطر داشت که استفاده از این نوع لنزها در تصاویر بسته از افراد (کلوزآپ) مشکلاتی در بر خواهد داشت و لذا باید با توجه به مختصات این گونه لنزها از آنها بهره گرفت زیرا اعضای بدن مثل بینی،دست و پا به شکل اغراق آمیزی بزرگتر از حالت طبیعی نشان داده می شود .
لنز سوپر واید به لنزی گفته می‌شود که فاصله کانونی آن از عرض فیلم یا سنسور کوتاهتر باشد. با این اوصاف، اصطلاح لنز سوپر واید نشان دهنده طیف وسیعی از لنزها، نسبت به اندازه سطح حساس عکاسی در دوربینهای مورد استفاده می‌باشد. یک لنز ۳۵ میلیمتری در یک دوربین قطع کوچک، جزو لنزهای واید، و لنزی با همان فاصله کانونی در یک دوربین قطع متوسط ۶۴۵ جزو لنزهای سوپر واید و در دوربین قطع متوسط ۶۷، جزو لنزهای چشم ماهی است.
لنز تله فوتو :لنز تله فوتو به دو گونهٔ لنز تله کوتاه و لنز تله بلند تقسیم می‌شوند که لنزهای تله کوتاه در محدودهٔ ۸۵ تا ۲۵۰ میلیمتر و تله‌های بلند از ۳۰۰ تا ۱۰۰۰ میلیمتر هستند. هر دو گروه این لنزها کاربرد زیادی در عکاسی ورزشی و عکاسی حیات وحش دارند. این لنزها دارای میدان دید محدودی هستند و در حقیقت هرچه بزرگ تر شوند، محدودیت میدان دید آنها هم بیش تر می‌شود. این لنزها را با نام لنز با زاویه دید بسته نیز می شناسند و به دلیل بزرگ نمایی زیاد آنچه را که مورد نظر است در قسمت اعظم کادر جای می دهد و مقدار ناچیزی از صحنه دیده می شود. به طور کلی لنز تله :
- دارای فاصله کانونی بلند است .
- بعد تصویر را از بین می برد .
- اجسام را به هم نزدیک و فاصله ی بین آنها را کم می کند .
- دارای زاویه دید بسته است .
- عمق میدان آن بسیار کم است .
- قدرت تار شدن و وضوح تصویر زیاد است .
لنز ماکرو :لنز ماکرو لنزی است که علاوه برداشتن همهٔ مشخصات لنزهای معمولی، امکان فوکوس کردن در فاصله‌های کم و قابلیت بزرگنمایی اشیا که برای عکاسی ماکرو لازم است را نیز دارد. این لنزها بزرگنمایی برابر با اندازه واقعی سوژه در فاصلهٔ خاصی ایجاد میکنند. از این لنزها جهت عکسبرداری از اشیای کوچکی که قصد بزرگنمایی آنها باشد و یا موجوداتی همچون حشرات که امکان نزدیک شدن به آنها نیست، استفاده می‌شود.
لنز تله زوم :به لنزهایی گفته می‌شود که دارای فاصله کانونی متغیر باشند. به عنوان مثال از ۲۴ تا ۱۲۰ میلیمتر یا ۸۰ تا ۲۰۰ میلیمتر. تنظیم مقدار زوم لنز از طریق حلقه‌ای که بر روی استوانهٔ لنز قرار دارد انجام می‌شود که با چرخاندن آن فاصلهٔ کانونی لنز هم تغییر می‌کند. هرچه فاصله کانونی لنز کمتر باشد، لنز زاویه دید بازتری دارد و برای عکاسی از مناظر و یا عکاسی معماری مناسب است و هرچقدر فاصله کانونی بیشتر باشد زاویه دید کوتاهتر خواهد بود و جهت عکسبرداری از سوژه‌های دور مورد استفاده قرار می‌گیرد.به عبارتی در لنز تله زوم می توان بدون جابجایی دوربین اندازه تصویر را تغییر داد.یک لنز زوم سیستمی شامل چندین عدسی مختلف است که می توان فاصله کانونی را به طور پیوسته تغییر داد بدون آنکه وضوح(focus) تصویر به هم بخورد. در این لنز از حرکت دادن یک قسمت از لنز برای تغییر ضریب بزرگنمایی(تغییر دهنده) و از حرکت دادن قسمت دیگر برای ثابت نگه داشتن وضوح تصویر استفاده می شود(جبران کننده)
پیشرفتهای تکنولوژیکی در سه دهه اخیرباعث پیدایش عدسی هایی با فاصله کانونی متغییر(زوم لنز) شده است.بااستفاده ازاین عدسی می توان زوایای دید بیشماری را بایک عدسی بدست آوردواین عمل با فشار دگمه ای یا چرخاندن حلقه ایامکان پذیر است. تغییرات زاویه ای راکه به آن نسبت زوم گفته می شودعبارت است از نسبت طولانی ترین به کوتاهترین فاصله کانونی یک عدسی زوم .این نسبت در عدسی های زوم متفاوت است مثلأ از 1به 3 تا 1به40 وجوددارد.دراغلب دوربینهای فیلم برداری ویدیو
یی نسبت زوم 1به10 یا 1به12 است.این بدین معنی است که اگر حداقل فاصله کانونی لنز 10 باشد حالت تله آن 100یا120 است.عدسی های زوم به وسیله دگمه (t w) روی دسته دوربین بطور اتوماتیک نیز کارمی کند وبدون تغییر محل دوربین وبافشار دادن دگمه مذکور از بازترین نمای ممکن تابسته ترین آن می توان فیلم برداری کرد.عدسی های زوم گران تر ازسایر عدسیها هستندوازآنها سنگین تروپیچیده تر هستند اما به لحاظ مزایایی که دارند خیلی زود رواج یافت واکنون درکلیه دوربینهای فیلم برداری مورداستفاده قرار می گیرد.درحین فیلم برداری می توان دسته زوم را تغییرداد وبه اصطلاح زوم کرد وتصویررادرشت تر کرد که تقریبأ حالت نزدیک شدن به موضوع را تداعی می کند.این عمل درصحنه هایی که دارای عمق هستند مصنوعی جلوه می کند بطوری که به نظر می رسدموضوع به طرف بینندگان نزدیک می شود بدون اینکه حرکتی داشته باشد وبا حالت حرکت دالی دوربین کاملأ متفاوت است اما متأسفانه به علت کثرت استفاده ،مردم به این حرکت عادت کرده اندولذت حرکت دالی وتراولینگ از برنامه های تلویزیونی ازمردم سلب شده است.
لنز فیش آی :لنزهایی هستند که حداکثر زاویه دید را به بیننده میدهند. معمولا فاصله کانونی آنها بین ۶ تا ۱۶ میلیمتر است. دلیل نام گذاری این لنزها، شباهت آنها به چشم ماهی و محدب بودن عدسی بیرونی لنز می‌باشد، هرچه محدب بودن این عدسی بیشتر باشد زاویه دید، بازتر و انحنای خطوط بیشتر خواهد بود. عکس حاصل از این لنزها به شکل دایره وار می‌باشد و از این لنز برای ایجاد جلوه‌های ویژه تصویری استفاده می‌گردد .
لنز کلو زاپ:
به این عدسی ها عدسی کپی نیز می گویند. این عدسی ها نسبت به ضریبی که دارند فاصله کانونی را افزایش یاکاهش میدهند. کلوز آپ لنزبه همراه سایر عدسی ها استفاده می شود مثلأ اگر کلوز آپ لنزباضریب *2 وبالنزتله 100 f= استفاده شود فاصله کانونی لنز 200 f= خواهد بود و بدینصورت قدرت درشت نمایی لنز دو برابر خواهد شد.ازاین لنز بیشتر در عکاسی حرفه ای استفاده می شود ودر فیلم برداری چندان کاربرد ندارد.
