چیستی لنزها (2) و آشنایی با فاصله کانونی و زاویه دید

لنز یکی از مهمترین اجزاء دوربین و یکی از اساسی ترین تجهیزات عکاسی است که به عکاس امکان تجلی خلاقیت هایش را میدهد.در واقع یکی از جاذبه های اصلی دوربینهای SLR ، امکان استفاده از انواع بسیار متنوع لنزها، با کاربردهای اختصاصی و بیشماری است که عکاس را در پدید آوردن آنچه میخواهد به نحو  چشمگیری یاری میدهد. حتی در دوربینهای کمپاکت ، علیرغم محدودیهای بسیاری که دارند، آشنایی باکارکرد لنز در فاصله کانونیهای متفاوت و  استفاده از دیافراگم مناسب، در بهبود نتیجه حاصله نقشی اساسی دارد.

لنز مجموعه ای از عدسیها است که وظیفه تشکیل تصویر بر روی فیلم یا حسگر دوربین را برعهده دارد. در واقع کیفیت عکس بیش از آنکه وابسته به دوربین باشد ،  به کیفیت لنز مورد استفاده وابسته است.

ماهیت هر لنز توسط دو عدد شناخته میشود. یکی از این اعداد معرف فاصله کانونی لنز و عدد دیگر معرف بازترین دیافراگم لنز است .

 

فاصله کانونی که بر حسب میلیمتر میباشد.

فاصله کانونی معرف زاویه دید لنز نیز هست بطوریکه هرچه عدد آن کمتر باشد، لنز زاویه دید بازتری دارد و باصطلاح واید تر است و هرچه این عدد بزرگتر باشد ، زاویه دید لنز تنگتر است و به عبارتی لنز به سمت تله سوق میابد.

به شکل های زیر توجه کنید. زاویه دید چند لنز با فاصله کانونی مختلف مقایسه شده است. با دقت در این شکلها در میابید که زاویه دید یک لنز 200 میلیمتری تا چه حد نسبت به زاویه دید یک لنز زاویه باز ( واید انگِل  ) 17 میلیمتری، محدود تر است.

 

لنز های زوم:

لنزهای زوم به لنزهایی گفته میشود که فاصله کانونی متغیر دارند. برای مثال لنز 200-18 میلیمتری فصله کانونیش مابین 18 میلیمتر تا 200 میلیمتر قابل تغییر است.

لنزهارا بر حسب زاویه دیدشان به لنزهای بسیار باز ( اولترا واید ) ، واید ، نرمال، تله و سوپرتله تقسیم میکنند.

 

نوع لنز	فاصله کانونی	کاربرد اصلی
اولترا واید          ULTRA WIDE ANGLE	کمتر از 21 میلیمتر	منظر طبیعی ، ساختمان ها
واید       WIDE ANGLE	21 تا 35    میلیمتر	مناظر طبیعی،  عکاسی در محیطهای کوچک
نرمال  NORMAL	35 تا 70    میلیمتر	اکثر کاربریهای روزمره
تله متوسط     MEDIUM TELEPHOTO	70 تا 135  میلیمتر	چهره ( پرتره )
تله     TELEPHOTO	بیش از 135میلیمتر	ورزشی ، حیات وحش ، پرندگان و...

 از آنجا که دوربینهای SLR فیلمی( یعنی دوربینهای 35 میلیمتری ) سالها بعنوان ابزار اصلی عکاسان بکار گرفته شده اند و شاید بتوان گفت که تقریبا تنها وسیله اصلی عکاسی طی سالهای طولانی بوده اند، اکثر عکاسان یک ذهنیت کاربردی در مورد رابطه زاویه دید لنز این دوربین ها با فاصله کانونی آن بدست آورده اند ، بطوریکه اکثر عکاسان میدانند که مثلآ  لنز 28 میلیمتری چه زاویه دیدی دارد و عملا چه کاربردهایی میتواند داشته باشد.

ولی در دوربینهای دیجیتال، با توجه به اینکه هر دوربین ابعاد  حسگر خاص خود را دارد، چنین ذهنیتی وجود نداشته و زاویه دید این لنزها را نسبت به لنز دوربینهای SLR فول فریم ( 35 میلیمتری ) می سنجند.

بهشکل زیر توجه کنید. همانطور که می بینید ، ابعاد حسگر، زاویه دید لنز را تحت تاثیر قرار میدهد. بدین معنا که زاویه دید یک لنز خاص بر حسب آنکه این لنز روی چه دوربین با چه ابعاد حسگری بسته شده باشد میتواند متغیر باشد. برای مثال یک لنز 17 میلیمتری چنانچه روی فرضآ Canon EOS 400 D که حسکر آن APS-C size با قطع 1.6X است قرار گیرد، همان زاویه ای را پوشش میدهد که یک لنز 27 میلیمتری  بر روی یک دوربین فول فریم ( CANON EOS 5D و یا NIKON D3 ) ایجاد میکند . (27 = 1.6 × 17  )
 و یا چناچه لنزی با همین فاصله کانونی 17 میلیمتری روی دوربین المپوس E-410 که سنسور آن "3/4 با قطع 2X است بسته شود ، زاویه دیدی معادل یک لنز 34 میلیمتری را پوشش میدهد. (34 = 2 × 17 )

در دوربینهای کمپاکت نیز وضع بهمین منوال است. دوربین های کمپاکت ابعاد حسگرشان بین 7/1 تا 4/1 ابعاد حسگر یک دوربین فول فریم است و برای مثال لنز 7.8 میلیمتری در دوربین کمپاکتی که حسگر آن "1.8/1 است ، زاویه ای معادل یک لنز 35 میلیمتری را پوشش میدهد و از آنجا که ذهن عکاسان با زاویه دید لنزهای فول فریم بیشتر آشناییی دارد گفته میشود کهاین دوربین،  لنز  معادل 35 میلیمتر دارد، حال آنکه فاصله کانونی لنز این دوربین  7.8 میلیمتری است و فقط زاویه دید آن مساوی با زاویه دید یک لنز 35 میلیمتری فول فریم است.

 

همانطور که ذکر شد، لنزهای زوم فاصله کانونی قابل تغییر و بالطبع زاویه دیدی متغیر دارند. مشخصات این لنزها با اعدادی که معرف فاصله کانونی و بازتزین دیافراگم آنهاست معرفی میشود.

مثلآ لنز :

4.5-5.6

MM

12-24

لنزی زوم است که فاصله کانونی متغیر از 12 میلیمتر تا 24 میلیمتر دارد . دو عدد سمت چپ معرف حداقل و حداکثر فاصله کانونی لنز است و اعداد سمت راست معرف بازترین (حداکثر ) دیافراگم در کمترین وبیشترین فاصله کانونی لنز است. در این لنز، بازترین دیافراگم در فاصله کانونی 12 میلیمتر ، برابر با 4.5 و بازترین دیافراگم در فاصله کانونی 24 ، برابر با 5.6 است. ( درک اعداد مربط به دیافراگم، از مسائل بسیار مهم در بحث عمق میدان عکس و نوردهی مناسب عکس است)

همانطور که گفته شد ، فاصله کانونی لنز معرف زاویه دید آن نیز هست . لنزهایی که فاصله کانونی کوتاهتری دارند زاویه دید بازتری دارند و برای عکاسی از مناظر و یا ساختمانها مناسبند و هرچه فاصله کانونی بیشتر شود، زاویه دید لنز تنگتر شده، برای عکاسی از سوژه های دور تر مناسبتر میشود.

عکس بالا توسط یک لنز واید 35میلیمتری گرفته شده، این لنز زاویه ای برابر با 63 درجه را پوشش میدهد. در حالیکه برای عکس گرفتن از یکی از این پرندگان نیاز به یک لنز تله با زاویه بسته است. تله 500 میلیمتری با زاویه بسیار تنگ معادل تنها 5 درجه برای چنین عکسهایی بسیار مناسب است. (عکس زیر)

 

فاصله کانونی لنزها ، علاوه بر تعیین زاویه دید،  فاکتور بسیار مهم دیگری را نیز تحت تاثیر قرار میدهد و آن عمق میدان عکس میباشد.

انتخاب عمق میدان مناسب و چگونگی دستیابی به آن، یکی از فاکتورهایی استکه در تمایز یک عکس خوب از یک عکس ضعیف موثر است. بسیاری از عکاسان تازه کار تصور میکنند که هر چه عمق میدان عکس بیشتر باشد، عکس از شرایط مطلوب تری برخوردار است ، در صورتیکه در بسیاری موارد چنین نیست. در واقع زیبایی بسیاری از عکسها به تار و مبهم بودن پس زمینه است و فاصله کانونی لنز یکی از فاکتورهایی است که در این مهم تاثیر میگذارد.

بدین معنا که هرچه فاصله کانونی لنز کمتر و به عبارتی لنز وایدتر باشد، عمق میدان عکس بیشتر و بالعکس، هرچه فاصله کانونی لنز بیشتر باشد یعنی لنز، تله ی قویتری باشد، عمق میدان عکس کمتر است.

بنابر این در شرایطی که نیاز به عمق میدان زیادی هست (مثل عکاسی از مناظر طبیعی ) بهتر است از لنزهای واید استفاده شود و هرگاه برای جداکردن سوژه از پس زمینه نیاز به عمق میدان کمتر است، از لنزهای تله نتیجه بهتری حاصل میشود. ( فاکتورهای دیگری نیز در تعیین عمق میدان عکس نقش دارند که مهمترین آنها دیافراگم لنز است)

 

 همانطور که پیش از این توضیح دادم، دوربینهای کمپاکت، مجهز به لنزهایی با فاصله کانونی بسیار کمتر برای فراهم کردن زاویه دیدی معادل لنز دوربینهای  35 میلیمتری   ( SLR فول فریم ) هستند. برای مثال دوربین کمپاکتی که لنزی با زوم 3 برابر، معادل 105-35 میلیمتر در دوربینهای 35 میلیمتر دارد ، در واقع فاصله کانونی آن، تنها  معادل  26.3 - 7.5 میباشد و بنابراین با توجه به فاصله کانونی کوتاه ، عمق میدان زیادی ایجاد میکند و لذا نمیتوان با این دوربین ها، سوژه را از پس زمینه جدا کرد. در دوربینهای کمپاکت سوپرزوم ، با زوم کردن تا آخرین حد واستفاده از بازترین دیافراگم لنز، تا حدی میتوان عمق میدان را کاهش داد.  فاصله کانونی در ایجاد پرسپکتیو مناسب نیز موثر است.

لنزها همچنین، دارای انواع خاص دیگر با ویژگیها و کاربردهایی اختصاصی هستند. مثلا لنزهای ماکرو که با فاصله کانوی متفاوت وجود دارند و بعلت قدرت بزرگنمایی زیادشان برای عکاسی از سوژه های خیلی کوچک مثل حشرات و یا کارکردهای صنعتی مورد استفاده قرار میگیرند. و یا لنزهای چشم ماهی ( fish eye ) که جزء لنزهای اولتر واید هستند ولی دیدی کروی ایجاد میکنند و کاربردهای هنری دارند و ....

منبع : prophotocom.com