کارگاه نحوه‌ی معرفی فیلم به جشنواره‌های بین‌المللی آقای اطبایی: سینمای دنیا به تبلیغ سینمای بدنه و پر مخاطب مشغول است

در حال حاضر در کشور ایران ۸ نهاد رسمی و دولتی در عرضه و دستچین آثار تولیدی سینمایی درگیر هستند و این تعداد غیر متعارفی است در مقایسه با تولیدات سینمایی ایران.

این گوشه‌ای از صحبت‌های فیلمساز بزرگ کشومان محمد اطبایی در کارگاه نحوه‌ی معرفی فیلم به جشنواره‌های بین‌المللی در سومین روز برگزاری جشنواره ملی فیلم کوتاه حسنات است که مشروح این کارگاه را در ادامه و در قالب پرسش و پاسخ می‌خوانید…..

 مساله‌ای که توسط فیلمسازان جوان مطرح می‌شود این است که آیا ما باید فیلم‌هایمان را برای حضور در جشنواره‌های خارجی زیر نویس کنیم یا نه؟ من کسی را نمی‌شناسم که به اندازه آقای اطبایی تجربه‌ی حضور و معرفی آثار در جشنواره‌ها را داشته باشد. نوع ارتباط گرفتن با جشنواره‌ها و ارسال آثار برای آنها مساله مهمی است که معمولاً نادیده گرفته می‌شود.

اطبایی: من پیش از این تاثیر بخش کارگاه‌ها را در جشنواره‌ها دیده بودم و موضوعی که زاون به آن اشاره کرد به عنوان یک اجرای کارگاهی جای آن در جشنواره‌هایی مثل جشنواره فجر خالی است . جشنواره فیلم “ونیز” جز قدیمی‌ترین جشنواره‌های دنیاست که از دهه ۳۰ و توسط دولت “موسولینی” آغاز به کار کرد و تا کنون اهداف و رویکردهای مشخصی داشته است. هدف اصلی هر جشنواره ایجاد شور و نشاط و افزایش ظرفیت‌های نمایشی هر منطقه و کشف استعدادهای سینمایی است مثلاً در بخش اصلی جشنواره فیلم “کن” ما متاسفانه کمتر شاهد کشف استعداد بوده‌ایم ولی در اکثر جشنواره‌ها این مساله وجود داشته.

هدف بعدی جشنواره‌ها ایجاد و گسترش مخاطب است در واقع این مخاطب جدی و حرفه‌ایست که می‌تواند شوری ایجاد کند و با استمرار این دست رویدادها به طور حرفه‌ای تولیدات انواع هنر را دنبال خواهد کرد. البته ظرفیت‌های اجتماعی و سیاسی هم به طور طبیعی بی‌تاثیر نیستند و این از اهداف کمتر آشکار جشنواره‌هاست در سه دهه اخیر رویکرد جشنواره‌ها و سینمای دنیا تغییر کرده است ما در گذشته تنها ۳۰۰ جشنواره سینمایی در دنیا داشتیم ولی این تعداد الان به بیش از ۷۰۰۰ جشنواره رسیده است.

در حال حاضر سینمای دنیا به تبلیغ سینمای بدنه و پر مخاطب مشغول است و این موجب می‌شود که فیلم‌های مستقل و هنری امکان عرضه‌ی کمتری پیدا کنند و به همین دلیل جشنواره‌ها به محلی برای نمایش این دست فیلم‌ها مبدل شده است. البته این فضا به نفع مخاطب بالقوه سینمای مستقل و هنری تمام می‌شود و می‌تواند آثار دلخواه خود را در این جشنواره‌ها جستجو کند و از طرفی هم به ضرر سینماگران است چون منافع اقتصادی آنها را کم می‌کند.

حضور سینمای ایران نیز در عرصه‌ی بین‌المللی افزایش پیدا کرده ما حدود ۲۷۰۰۰ حضور بین‌المللی و چندین جایزه داشته‌ایم که بخش قابل توجهی از آنها به سینمای مستند و انیمیشن برمی‌گردد و این میان شیوه‌ی عرضه و پخش فیلم‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. اگر به سینمای سایر کشورها توجه کنیم خواهیم دید که مثلاً از سینمای رومانی، کره، چین و آمریکای لاتین در یک آمارگیری ساده می‌بینیم که تنها ۲۵در صد از آثار آنها در عرصه‌ی بین‌المللی نمایش داده می‌شوند و تنها و کمتر از ۲۰ در صد آنها به خارج از کشورهای خودشان راه پیدا می‌کنند ولی در ایران از ۷۶ فیلم بلند ایرانی نزدیک به ۵۶ فیلم حداقل یک نمایش بین‌المللی داشته‌اند و نزدیک به ۶۰ -۶۵ درصد آنها به خارج از کشور راه پیدا کرده‌اند.

ما در حال حاضر ۸ نهاد رسمی و دولتی داریم که در عرضه و دستچین آثار تولیدی سینمایی درگیر هستند و این تعداد غیر متعارفی است در مقایسه با تولیدات سینمایی ایران.در اکثر کشورها سینماگر خود درگیر عرضه‌ی بین‌المللی نمی‌شود.

بنیاد فارابی از سال ۶۴-۶۵ به عرضه‌ی آثار به خارج از کشور توجه نشان داد . فعالیت این بنیاد نگاه دنیا را به سینمای ایران تغییر داد و خوشبختانه سینمای ایران جای خودش را پیدا کرد. این مساله موجب شد سایر نهادهای رسمی و دولتی نیز در این عرصه فعال شوند ولی متاسفانه بسیاری از این فعالیت‌ها با موازی‌کاری و هدر دادن بودجه‌ی مملکت همراه شدند. درمجموع می‌توان گفت در ایران تنها ۴ فرد حقیقی و حقوقی هستند که به عرضه و پخش تولیدات سینمایی مشغول‌اند و اگر ما این رقم را با میزان عرضه مقایسه کنیم می‌بینیم که در حقیقت این رقم چیزی نزدیک به صفر است. نتیجه این می‌شود که ما در بخش بزرگی از حضورهای بین‌المللی‌مان شاهد بی نظمی و ناهنجاری باشیم و این میان فیلم ساز فیلم کوتاه و انیمیشن بیشترین ضربه را می‌خورد چون همین تعداد کم موسسه‌های فعال بیشتر رویکردشان به فیلم بلند است در نتیجه ما با پدیده‌ی عجیبی مواجه می‌شویم که تولید بالاست ولی نیرویی برای عرضه وجود ندارد در نتیجه خود کارگردانان دست به کار می‌شوند و ما با پدیده‌ای تحت عنوان کارگردان – پخش کننده مواجهیم.این حضورها قابل دفاع نیستند.

۱۵۰۰ حضور سینمایی ایران در دنیاست که تنها ۲۰ درصد آن توسط نهادهای دولتی و ۳۰ – ۳۵درصد را بخش خصوصی کنترل می‌کند سایر حضورها توسط نهادهای خارج از کشور و بقیه توسط خود کارگردان پخش کننده انجام می‌شود. مسئولان سینمایی هم نگرانی‌های خودشان را دارند و چون این فیلم‌ها یا از طریق کانال‌های غیر قانونی ساخته می‌شوند یا از طریق منابع خارج از کشور یا از طریق سازندگان تامین می‌شوند. در زمینه‌ی فیلم کوتاه جشنواره‌ها نقش مهمتری ایفا می‌کنند اما در این بخش هم مشکلات متعددی وجود دارد.

در زمینه ی فیلم کوتاه مستند شما پیشنهاد می‌کنید در چه جشنواره هایی شرکت کنیم ؟

ما در اولین قدم توصیه می‌کنیم فیلم به شکل حرفه‌ای عرضه و پخش شود از طریق نهاد یا افراد متخصص در این زمینه ولی در مورد فیلم کوتاه در یک دهه اخیر شانس حضور فیلم‌های مستند کمتر از ۵۰ دقیقه در جشنواره‌ها و رویدادها سینمایی و برای بازاریابی کم شده است و فیلم‌های بالای ۵۰ دقیقه شانس بیشتری دارند. البته در جشنواره‌های مثل جشنواره “آمستردام” یا ایتفا هرشکلی از مستند را – از لحاظ زمان بندی – می‌پذیرند ولی اگر دنبال فروش اثر باشیم اقبال بیشتر با مستندهای بالای ۵۰-۶۰ دقیقه است

کیفیت اثر عرضه شده به جشنواره چه تاثیری در انتخاب و حضور اثر دارد ؟

هیچ شبکه‌ای الان در دنیا نیست که وقتی شما موفق به فروش اثر خود شدید به کیفیتی کمتر ازHD رضایت بدهند. فیلم‌های زیادی شانس به فروش رسیده پیدا کرده‌اند ولی موقع ارسال یا صدای‌شان مونو بوده و یا کیفیت HDنداشته اند الان بیشتر جشنواره ها نسخه های بتا کم و دی وی کم را نمی پذیرند و به ۹۵درصد جشنواره ها شما باید نسخه ی DCP بدهید.

شما در صحبت‌های خودتان فقط یک سری آمار دادید و اصلاً راهکار نشان ندادید. الان خیلی شرکتها هستند که سر فیلمساز کلاه گذاشتهاند و مبالغی دریافت کرده‌اند ولی اصلاً اثر را ارسال نکرده اند .

برای بخش اول سوالتان فضای امیدوار کننده ای وجود ندارد من در جشنواره ی فجر با کارشناس حرفه ای خارجی صحبت کردم و از او خواستم یک کارگاه آموزشی برای نحوه ی صحیح ارسال آثار به جشنواره ها برگزار کند ولی او فضا را در دنیا نا امید کننده ارزیابی کرد. البته این کار وظیفه ی جاهایی مثل ارشاد و خانه ی سینماست که با برپایی نهادهای رسمی برای عرضهی فیلم کوتاه قدم بردارند در همه جای دنیا چنین نهادهایی وجود دارد که مورد حمایت دولت‌هایشان هم هستند در کشورهای آمریکای لاتین اصلاً چیزی به اسم ضرر و زیان برای فیلم‌ساز وجود ندارد ولی در کشور ما این نهاد رسمی در رقابت با آن چهار نهاد خصوصی قرار گرفته و البته شما باید صدای خودتان را به گوش مسئولان برسانید البته مسئولان ما آنچنان درگیر مسایل روزمره هستند که به نظر می رسد فرصتی برای اجرایی کردن سیاست‌هایشان ندارند و البته این هم درست است که جاهایی با بچه‌ها قرارداد بسته‌اند و ادعا کرده‌اند که با دریافت مبالغی اثر آنها را به جشنواره‌های خارجی می‌فرستند. از طرفی در پایگاه خبری فیلم نیوز کارگاهی برگزار شده در این مورد که فیلم‌ساز چگونه می‌تواند اثر خود را به جشنواره ارسال کند. اینها همه آسیب‌های این حوزه است .

اشکال ارسال فیلم توسط فیلمساز به جشنواره چیست؟

حوزه‌ی شخصی شما ساخت فیلم است حوزه‌ی عرضه هم تخصص خودش را دارد.در هر حضور خارجی برای فیلمساز نامی به همراه دارد ولی هر فیلمی ظرفیت ارتباط با مخاطب بین‌المللی را ندارد. البته فیلم‌ساز حق دارد برای عرضه‌ی فیلمش تلاش کند و از طرفی با توجه به قابلیت‌های فیلم باید برای آن استراتژی تعریف شود فیلم در وهله اول باید از طریق جشنواره‌های مهم دیده شود به هر حال هدف هر پخش کننده دیده شدن اثرش است و جشنواره‌ها مهمترین کانال برای این کار هستند ولی هر جشنواره‌ای سیاست‌های خودش را دارد و باید از این فرصت‌ها با شناخت مناسب از بازار استفاده شود. در واقع حق با شماست و این وظیفه ی دولت و سازمان‌های سینمایی است که برنامه های اآموزشی بگذارند . هر چند باز هم در شان فیلمساز نمی‌بینم که خودش شخصن اثرش را ارسال کند همین الان ۱۷۶ فیلم بلند سینمایی در حال تولید برای سال ۲۰۱۴ است و ظرفیت داخلی برای نمایش فیلم‌ها حدود ۶۰ فیلم است در حوزه‌ی بین‌الملل هم ظرفیت پخش حدود ۴۰-۵۰ فیلم است و بقیه هم از کانال‌های غیر حرفه‌ای عرضه و پخش می‌شوند.

به لحاظ حرفه ای برای برگزارکنندگان جشنواره ها چه تفاوتی می کند که از طریق موسسه‌ی تخصصی وارد شده باشد یا از طریق خود کارگردان ؟

جشنواره‌ها این شرکت‌ها را می‌شناسند و این شرکت‌ها دارای اعتبار هستند فیلمی که از ظرف یک منبع معتبر برای جشنواره ارسال شود متفاوت است با فیلمی از جانب یک منبع ناشناس فرستاده شده. چون پخش کننده به جهت گیریها و سلیقه‌ی جشنواره توجه می‌کند.

من طرحهایی دارم به اقتضای شغلم که وکالت است که نمی دانم این طرح‌ها را چطور مطرح کنم و همچنین می‌خواستم بپرسم که ایا جشنواره ها از نظر محتوایی محدودیت‌هایی دارند؟

در مورد طرح باید بگویم که طرح‌ها باید ثبت شوند. شما باید طرح خودتان را بنویسید و تبدیل به فیلم‌نامه کنید و در بانک‌های اطلاعاتی خانه سینما ثبت کنید با این روش طرح شما هم بیشتر دیده خواهد شد در مورد سوال دوم باید بگویم در جشنواره‌های جهانی معیاری وجود ندارد که بخواهند فیلم شما را محدود کنند و موضوعیت اثر هم تنها با توجه به اهداف و رویکردهای جشنواره قابل بررسی است ولی در مورد جشنواره های داخلی البته محدودیتهایی وجود دارد و نیازی به گفتن نیست.

برای فیلم چه شرایطی از نظر نورپردازی، دکور ،موسیقی و تصویربرداری باید لحاظ شود که به استانداردهای شرکت در جشنواره نزدیک باشد ؟

در مورد موسیقی تصویری وجود دارد که مثلاً اگر در حد چند ثانیه از موسیقی انتخابی استفاده شود اشکالی وجود ندارد ولی در واقع شما نمی‌توانید حتی یک ثانیه موسیقی انتخابی داشته باشید مگر این که قبلن کپی رایتش را گرفته باشید فیلم شما شاید بتواند از موسیقی انتخابی استفاده کند و در عرصه‌ی بین‌المللی هم نمایش داده شود ولی هنگام فروش حتماً مساله پیش می‌آید در هنگام فیلم‌برداری هم همینطور باید استانداردهایی که گفته شد در مورد کیفیت فیلم حتمن رعایت شود

روش کار با پخش کننده ها و استاندارد کار با آنها چیست؟

پخش کننده‌های حرفه‌ای درصدی کار می‌کنند .یک قرار داد ۳۰ درصدی بسته می‌شود که البته گاهی به ۴۰ یا ۵۰ درصد هم می‌رسد و عرضه و پخش آن به صورت انحصاری با مدت محدود مثلاً ۵، ۷ یا گاهی ۱۰ سال به شرکت واگذار می‌شود و در صورتی که فیلم به درآمد برسد ۳۰ درصد آن مطابق قرارداد به پخش کننده و مابقی به تولید کننده می رسد.

امکانش هست این چهار نفر پخش کننده ی فیلم که به صورت شخصی فعال هستند معرفی کنید ؟

اکثر این افراد در حوزه فیلم کوتاه فعال نیستند چون هزینه‌های عرضه و پخش فیلم خیلی بالاست ولی برای مستند فعالیت می‌کنند. خانم کتایون شهابی که رسانه‌ی شهرزاد را اداره می کنند خانم علیزاده که خودشان در این زمینه کار می کردند و آقای ستار چمنی گل که در سنندج شرکت ستاک فیلم را راه انداخته اند و در عرضه ی فیلم کوتاه و مستند هم فعال هستند و خود بنده که من هم فقط مستند و سینمایی کار می کنم و البته همان نهادهای رسمی و دولتی که ذکر شد مثل انجمن سینماگران جوان که اغلب کارهای خودشان را ارسال می کنند و موسسه ی سوره و موسسه ی رسانه های تصویری …

اقبال جهانی به سینمای کوتاه ایران در عرصه ی جهانی یک مساله فرامتنیست یا دلیل خاص دیگری دارد ؟

اتفاقاً من معتقدم ما در حوزه فیلم کوتاه و انیمیشن ناموفق بوده ایم و به نظر من سینمای ایران در دهه های گذشته کیفیتش افت کرده در حوزه فیلم کوتاه هم می شود گفت جشنواره فیلم “اورهاوزن” هیچ فیلمی از ایران نداشته یا جشنواره‌های دیگر و با توجه به ظرفیت‌های سینمایی ما این مقدار خیلی کم است و این برمی گردد به نحوه ی عرضه و پخش فیلم‌ها.

منبع: hasanatfilm.ir